ทิฏฺฐิคติโก หิ อุมฺมตฺตโก วิย ยํ วา ตํ วา คณฺหาติฯ รูปี จ อรูปี จาติ รูปารูปมิสฺสกคาหวเสน วุตฺตํฯ อยํ ทิฏฺฐิ รูปาวจรารูปาวจรสมาปตฺติลาภิโนปิ ตกฺกิกสฺสาปิ อุปฺปชฺชติฯ เนว รูปี นารูปีติ ปน เอกนฺตโต ตกฺกิกทิฏฺฐิเยวฯ อนฺตวาติ ปริตฺตกสิณํ อตฺตโต คณฺหนฺตสฺส ทิฏฺฐิฯ อนนฺตวาติ อปฺปมาณกสิณํฯ อนฺตวา จ อนนฺตวา จาติ อุทฺธมโธ สปริยนฺตํ ติริยํ อปริยนฺตํ กสิณํ อตฺตาติ คเหตฺวา อุปฺปนฺนทิฏฺฐิฯ เนวนฺตวา นานนฺตวาติ ตกฺกิกทิฏฺฐิเยวฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

อฏฺฐกนิทฺเทสวณฺณนาฯ

(9.) นวกนิทฺเทสวณฺณนา

[960] นวกนิทฺเทเส นว อาฆาตวตฺถูนีติ สตฺเตสุ อุปฺปตฺติวเสเนว กถิตานิฯ ปุริสานํ มลานีติ ปุริสมลานิฯ นววิธาติ นวโกฏฺฐาสา นวปฺปเภทา วาฯ

[963] ตณฺหํ ปฏิจฺจาติ ตณฺหํ นิสฺสายฯ ปริเยสนาติ รูปาทิอารมฺมณปริเยสนาฯ สา หิ ตณฺหาย สติ โหติฯ ลาโภติ รูปาทิอารมฺมณปฏิลาโภฯ โส หิ ปริเยสนาย สติ โหติฯ วินิจฺฉโย ปน ญาณตณฺหาทิฏฺฐิวิตกฺกวเสน จตุพฺพิโธฯ ตตฺถ ‘‘สุขวินิจฺฉยํ ชญฺญา, สุขวินิจฺฉยํ ญตฺวา อชฺฌตฺตํ สุขมนุยุญฺเชยฺยา’’ติ (ม. นิ. 3.323) อยํ ญาณวินิจฺฉโยฯ ‘‘วินิจฺฉโยติ ทฺเว วินิจฺฉยา – ตณฺหาวินิจฺฉโย จ ทิฏฺฐิวินิจฺฉโย จา’’ติ (มหานิ. 102) เอวํ อาคตานิ อฏฺฐสตตณฺหาวิจริตานิ ตณฺหาวินิจฺฉโยฯ ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโย ทิฏฺฐิวินิจฺฉโยฯ ‘‘ฉนฺโท โข, เทวานมินฺท, วิตกฺกนิทาโน’’ติ (ที. นิ. 2.358) อิมสฺมิํ ปน สุตฺเต อิธ วินิจฺฉโยติ วุตฺโต วิตกฺโกเยว อาคโตฯ